- Nederland staat voor een immense opgave: hoe krijgen we sterk verontreinigde gronden en vaarten gezuiverd van PFAS-stoffen?
- Het Zwitserse Oxyle denkt daarvoor in Nederland een duit in het zakje te kunnen doen. De startup ontwikkelde een nieuwe manier om vervuild fabriekswater te zuiveren.
- Toch kan Oxyle nog niet zomaar sloten en vaarten schoonmaken. “Daar zijn extra investeringen voor nodig”, zegt oprichter Fajer Mushtaq.
- Lees ook: In sommige kinderkleding van de Chinese webshop Temu is de hoeveelheid schadelijke chemische stoffen 622 keer zo hoog als toegestaan, blijkt uit onderzoek
Per- en polyfluoralkylstoffen, oftewel PFAS: zoals zoveel landen, zit ook Nederland er vol mee. Een kanaal nabij Leeuwarden bleek forse hoeveelheden van deze chemische stoffen te bevatten, ze werden aangetroffen in een zeearm in Zeeland en in ons drinkwater.
De stoffen kunnen overal vandaan komen: van de antiaanbaklagen in pannen tot cosmetica. Vaak komt PFAS in sloten terecht door materiaal waar bedrijven gebruik van maken.
Zo werkten ze bij de vliegbasis in Leeuwarden tot 2006 met PFAS-houdend blusschuim. Hierdoor kwam de nabijgelegen Jelsumer Feart, met zijn vele aangrenzende moestuinen, vol met PFAS te liggen.
Het bijzondere aan dit verhaal? Het schandaal kwam pas dít jaar (!) aan het licht. PFAS vergaat dan ook amper, waaraan het de lugubere bijnaam “forever chemicals” te danken heeft. Aangezien je de stoffen met het blote oog niet kunt zien, weten burgers vaak jarenlang niet dat hun stuk grond is vervuild.
Het is een stille ramp, aangezien de stof erg slecht voor de gezondheid kan zijn. Bij een te hoge concentratie PFAS in je lichaam kunnen vaccinaties er minder goed door werken en kun je er kanker door krijgen. Lokale overheden staan dan ook voor grote uitdagingen, want hoe krijg je deze "forever chemicals" uit besmette gronden en wateren?
Zwitsers willen probleem bij bron aanpakken
Door het bij de bron aan te pakken, denken ze bij de Zwitserse startup Oxyle. De grote PFAS-schandalen van de afgelopen jaren ontstonden vrijwel allemaal bij bedrijven die met chemische stoffen werken. Niet zelden leidt dat voor hen tot grote boetes en publieke verontwaardiging. Wat echter als je het water in industriële processen zo kunt reinigen dat het weer vrijwel PFAS-vrij wordt?
Dat is de uitdaging die Oxyle-medeoprichter en ceo Fajer Mushtaq zichzelf heeft gesteld. Haar bedrijf ontwikkelde een technologie die verontreinigende stoffen zoals PFAS uit afvalwater haalt, door ze af te breken via een chemisch proces van onder meer oxidatie. Zo stelt het bedrijf vervuilende stoffen om te kunnen zetten in onschadelijke mineralen, zonder dat er afval overblijft.
Het vervuilde water wordt langs reactoren geleid die zijn uitgerust met speciale katalysatoren, waarna de stoffen worden afgebroken. In de reactoren heeft de startup sensoren geïnstalleerd, die monitoren hoe het reinigingsproces zich voltrekt.
Het bedrijf richt zich met name organisaties die bezig zijn met milieusanering. Denk hierbij aan bedrijven die vervuild grondwater of verontreinigde grond behandelen. Een andere doelgroep vormen bedrijven in de chemische en farmaceutische industrie. "Binnen vijf jaar willen we ook volop drinkwater reinigen", zegt Mushtaq daar via een videoverbinding tegen Business Insider Nederland.
Oxyle stelt inmiddels 99 procent van de verontreiniging uit het vervuilde water te kunnen halen. Het bedrijf stelt dit momenteel al voor ruim twintig betalende klanten uit het bedrijfsleven te doen. Het gros betreft nog pilots, geeft Mushtaq toe, maar afgelopen maand nam een Zwitserse afnemer de eerste reactor van de startup officieel in gebruik.
Bij deze afnemer hebben ze te kampen met vervuild grondwater, door PFAS-houdend schuim dat ooit werd gebruikt bij brandoefeningen. Het water verschonen met actieve kool, zoals dat op de traditionele manier gebeurt, bleek lastig en duur. Oxyle stelt onder meer geld te kunnen besparen doordat het bedrijf het energieverbruik met gemiddeld vijftien keer naar beneden kan brengen.
Oxyle is een spin-off van de technische universiteit van Zurich, ETH Zürich geheten. Mushtaq en haar compagnon deden jarenlang onderzoek naar dit thema voor ze hun bedrijf in 2020 startten.
De startup begon zich dit jaar op de Nederlandse markt te richten, wat de afgelopen maanden al twee klanten opleverde. Zo doet het bedrijf een pilot met watertechnologiebedrijf Waterleau. "We richten ons op de Benelux. Er zijn heel veel potentiële klanten en er is striktere wetgeving rondom PFAS dan in Zwitserland. Dat is goed voor ons, omdat wij erg lage PFAS-limieten kunnen bereiken."
Sloten en kanalen reinigen nog een brug te ver
Kanalen, sloten en vaarten - zoals de Jelsumer Faert - schoonmaken, dat is voor Oxyle voorlopig nog een brug te ver. Op dit moment stelt Mushtaq honderdduizend liter water per uur te kunnen reinigen. "Om kanalen en drinkwaterbronnen te kunnen reinigen, moet je een capaciteit van miljoenen liters water per uur hanteren. Zover zijn we nog niet."
Dat heeft volgens haar vooral te maken met het feit dat de katalysatoren in de reactoren prijzig zijn. "Technisch gezien, zijn er geen schaalprobleem, maar het is een financieel vraagstuk. Daar zijn extra investeringen voor nodig."
Ook voor het reinigen van drinkwater moet de startup flink opschalen en nieuwe productiefaciliteiten bouwen. "De vraag is dan: wie betaalt hiervoor: de overheid, aangezien het om drinkwater gaat? En al meteen, of pas over vijf jaar?"
In het bedrijfsleven is het financieringsvraagstuk eenvoudiger, stelt Mushtaq. "Je weet precies wie er betaalt, hoeveel ze betalen en wanneer."
Oxyle haalde tot dusver al 12 miljoen euro op via investeerders en subsidies. Om de productie de komende tijd flink op te kunnen schroeven, heeft Oxyle meer kapitaal nodig.
Mushtaq stelt dan ook dat haar bedrijf de komende maanden "10 miljoen tot 12 miljoen euro" op zal halen. "Daar kunnen we meer reactoren en katalysatoren mee laten produceren en het team mee uitbreiden. Het geld komt van waterfondsen en impact-investeerders, die begrijpen dat schone technologie de weg naar te toekomst is."